|
|
|
Sigarayı Bırakma
Yöntemleri
İçtiğiniz Son Sigara
Olsun !
Sabahları kahvaltıdan önce sigara içmeden güne başlayamayan, her
fırsatta dumanaltı olmak için binbir türlü sıkıntıya katlanan,
sigarasız kaldığında adeta kişilik değiştirecek kadar kendini kaybeden
bir sigara bağımlısı mısınız? O halde sağlığınızı, geleceğinizi
tehlikeye atmış durumdasınız. Üstelik bunu siz de biliyorsunuz. Haydi
gelin, hayatınızı kurtaracak o kesin karar doğru adım adım nasıl
yaklaşacağımızı gözden geçirelim. Sigarayı vücudumuzdan değil,
hayatımızdan nasıl kovabiliriz, bir düşünelim..
Sigara kullanımı genellikle ergenlikte başlar. Ülkemizde 15 yaş
üzerindeki 16 milyon kişi sigara içmektedir. Ergenler genellikle
özenme, arkadaş çevresinden etkilenme,bağımlılık arayışı, kimlik
karmaşası gibi nedenlerle sigaraya başlarlar.
Bunun yanında yaşadıkları stresle başetmede zorluk çeken gençler,
sigaraya yönelmektedir. Araştırmalar sigara içen ergenlerin benlik
saygısının daha düşük olduğunu göstermektedir. Depresyon yaşayan
kişiler de sigaraya daha fazla yönelir.
Yapılan araştırmalara göre ülkemizde toplumun %43.6'sı sigara
içmektedir. Bu oran erkeklerde %62.8, bayanlarda %24.3'tür.
Sigara Ciddi Zararlara
Yol Açıyor:
Türkiye'de insanların %10.6'sı sigarayla ilişkili nedenlerle
ölmektedir. Terörden yılda 2-3 bin, trafik kazalarından 6-7 bin,
sigaraya bağlı hastalıklardan ise yılda 35 bin (günde 100 kişi )
hayatını kaybetmektedir. Sigara kullanımına bağlı ölüme yol açan
hastalıklardan bazıları; kronik bronşit, amfizem, akciğer kanseri, kalp
enfarktüsü, beyin damar hastalıkları, kalp damar hastalıkları, kronik
tıkayıcı akciğer hastalıklarıdır. Araştırmalarda yapılan hesaplamalar
gösteriyorki, günde 15 sigara içen 30 yaşındaki bir insanın normal
ömrü, 5 yıl kısalmaktadır.
Sigara İçmeyenlerde
Kanser Oluyor ?
Sigara içenleri yanıltan en önemli durumlardan biride sigara kullandığı
halde kansere yakalanmayan pek çok insan olduğu gibi, sigara içmediği
halde kanser olan pek çok insanın bulunmasıdır. Unutulmamalı ki sigara
içenlerin çoğu, akciğer kanserine yakalanmasa da sigara içen bir
kişinin akciğer kanseri olma riski, içmeyene göre 8 kat fazladır ve
akciğer kanseri olanlann % 80'i sigara içmektedir. Üstelik sigara
sadece akciğer kanseri değil ağız boşluğu, gırtlak, yemek borusu,
böbrek, rahim ağzı, mesane ve pankreas kanserleri ve akut lösemi
riskini de arttırmaktadır. Sigara, kanser dışında mide ülseri, burger
hastalığı, bağışıklık sisteminin zayıflaması, hormonların etkilenmesi
sonucu kadınlarda cilt kırışıklıkları, adet düzensizlikleri, erken
menapoz gibi pek çok soruna yol açabilmektedir.
Sigarayı Bırakınca
Olanlar:
Özenti ya da stresle başetmek için başlanan sigara, bir süre sonra zevk
verici olmaktan çıkar ve kişi sigarayı içmediginde yaşadığı sıkıntıdan
(yoksunluk belirtileri) kaçmak için sigara içmeye devam eder. Yoğun
sigara kullanan kişiler, son sigaradan birkaç saat sonra tütün arayışı,
huzursuzluk, sinirlilik, keyifsizlik, gerginlik, konsantre olamama gibi
yoksunluk belirtileri yaşamaya başlar ve zamanla buna uykusuzluk, iştah
artışı ve kalp atışı hızında azalma eklenir. Bu belirtiler 2-3 gün
içinde en yüksek düzeye ulaşır ve 2-3 hafta sürer, iştah artışı ve kilo
alma 6 ay devam edebilir.
Özellikle tatlı yiyeceklere karşı aşırı istek olur. Dikkat isteyen
işlerde performans bozulabilir. Bu belirtiler, yeniden sigaraya
başlamanın en önemli nedenidir. Çoğu sigara tiryakisi, sigarayı
istediği zaman bırakabileceğini iddia eder ama bu belirtileri
yaşayacak kadar sigaradan uzak kalmadığı halde bunun kendi tercihi
olduğunu söyler. Oruç gibi, sigaradan uzak kalmak zorunda kaldıkları
zaman, yukarıda saydığımız belirtileri yaşadıklarında ise bunu sigaraya
değil, açlığa bağlarlar. Durumunu inkar etmek, her bağımlılık türünde
tipik bir tutumdur.
Sigarayı Bırakmak Mümkün:
Araştırmalar sigara içenlerin % 90'ının sigarayı bırakmak
is-tediklerini fakat bunu başaramadıklarım göstermektedir. Uyandıktan
hemen sonra sigara içenler, hastayken sigara içenler, sigaradan uzak
duramayanlar, sabahları daha fazla sigara içenlerin ciddi derecede
bağımlılığı vardır ve bu kişiler sigarayı bırakmakta zorlanırlar.
Sigarayı bırakanların %70'i ilk ayda tekrar kullanmaya başlarlar.
Sigarayı bırakmış olanların dörtte birinden azı, ilk girişiminde bunu
başarmıştır. Sigarayı kalıcı olarak bırakanların çoğu bunu başarmadan
önce 3-4 kez bırakmayı deneyip yeniden başlamışlardır. Güzel
haber şu ki, sigarayı bırakmaya çalışıp bırakamamak her şeyin
sonu değildir.Neden başarısız kalındığından ders alarak bunu
başarıncaya kadar tekrar tekrar gayret etmek gerekir. Araştırmaların
verdiği başka iyi bir haberde de, Amerikada sigara içen kişilerin
yaklaşık %45'inin sonunda sigarayı bırakabilmesidir. Demek ki en
iiyisi, sigaraya hiç başlamamak. Eğer başlanmışsa bırakmak mümkün, ama
geç kalmamak gerekir.
Profesyonel Yardım Alın:
Sigara bırakma programlarında en sık kullanılan yöntemler nikotin
yerine koyma tedavileri (nikotin sakızları, nikotin bantları)Bupropion,
psikoterapi, hipnoz ve akupunktur.
Nikotin sakızları ve cilde yapıştırılan bantlar, özellikle fazla sayıda
sigara kullanan kişilerin sigarayı bıraktıklarında yaşadıkları ciddi
yoksunluk belirtilerini yatıştırmaya yarar.
Avrupanın pek çok yerinde ve Amerika'da sigarayı bırakmak için uzun
süredir kullanılan Bupropion(Zyban) isimli depresyon ilacı, Türkiyede
de son zamanlarda kullanılmaya başlandı. Bu ilaç, sigara bırakıldığında
ortaya çıkan huzursuzluk, sinirlilik, gerginlik, konsantra olamama,
uykusuzluk ve iştah artışı gibi �depresif belirtileri � azaltır.
Yeniden sigaraya başlamanın en önemli nedeni, bu belirtilerdir ve
Bupropion kullanan kişilerin uzun vadede yeniden sigaraya başlama
riski, kullanmayanların yarısı kadardır. Bupropion, bir çok depresyon
ilacının aksine, uyku ve iştah artışı ya da cinsel isteksizlik gibi yan
etkilere neden olmamaktadır.
Hipnoz olmaya yatkın kişiler ise bu metottan büyük yarar görebilir.
Hipnozla sigaradan soğumak ve sigaraya karşı
iradeyi güçlendirmek mümkündür.
Size Neler Düşüyor?
- Sigarayı bırakmak için kendinizi
hazırlayın!
- Bırakmak istediğinize dair olumlu
karar verin. Bunun ne kadar zor olabileceğine dair olumsuz düşünceleri
engellemeye çalışın.
- Bırakmak isteyişinizin bütün
nedenlerini sıralayın. Her gece yatmadan önce bu nedenlerden birini 10
kez tekrar edin.
- Sağlığınız ve başkalarına karşı
sorumluluklarınızın yanında, güçlü kişisel nedenler geliştirin. Örneğin
sigara molaları, safın almak için koşuşturma, ateş arama için ziyan
ettiğiniz toplam zamanı vb. düşünün.
- Kendinizi fiziksel olarak forma
sokmaya başlayın: Düzenli egzersiz yapın, daha fazla sıvı alın,
yeterince dinlenin ve aşırı yorgunluktan kaçının.
- Bırakmak için bir tarihi hedef
olarak belirleyin. Doğum gününüz, evlilik yıl dönümünüz gibi özel
günleri seçebilirsiniz. Eğer yoğun olarak iş yerinde sigara
içiyorsanız, tatilde bırakın. Belirlediğiniz günü kutsal gibi kabul
edin, hiçbir şeyin onu değiştirmesine izin vermeyin. Böylece bırakma
gününüzü her yıl kutlayabilirsiniz.
- Ne Bekleyeceğinizi Bilin!
- Bırakma belirtilerinin -geçici-
oldugunu bilin. Geneli sadece 2-3 hafta sürer.
- Yeniden başlamaların çoğunlukla,
bırakma belirtile hala en yoğun düzeyde ve vücudunuzun nikotine
bağımlı, olduğu sigarayı bırakma dan sonraki ilk hartada meydana
geldiğini bilin. Bunun geçireceğiniz en zor zaman oldugunun farkında
olun ve bu kritik dönemi atlatmak için iradeniz, aileniz,
arkadaşlarınız gibi bütün şahsî kaynaklarınızı kullanın.
- Diğer yeniden başlamaların çoğunun
da, sigarayı bıraktıktan sonraki ilk 3 ay içinde oldugunu bilin.
Yeniden başlama özellikle stresle, beklenmedik şekilde tetiktenin Bu
durumlar. sigarayı rahatlamayla özdeşleştirdiği için, kişinin otomatik
olarak sigaraya yöneldiği anlardır. Bunlar meydana gelmeden önce
kendini hazırlamak zor olduğu için, oldugunda fark edebilmek önemlidir.
Unutmayın, sigara bir alışkanlıktır, ama kırabileceğiniz bir
alışkanlıktır.
- Daha önce sigarayı temelli
bırakmış kişilerin çoğunun. bunu ancak birkaç denemeden sonra
yapabildiklerin! bilin. ilk denemede bırakanlardan biri olabilirsiniz,
ama 'yılmayın' ve yeniden deneyin.
- Başkasını Bu İşe Dahil Edin
- Hedeflediğiniz günde sigarayı
bırakabileceginize dair bir arkadaşınızla iddiaya girin. Sigara
paranızı her gün bir kenara koyun ve eğer sigara içerseniz o parayı bir
yere bağışlayın. (Ama sigara içerseniz. vazgeçmeyin, gücünüzü toplayıp
yeniden deneyin.)
- Eşmizin ya da bir arkadaşınsın
sizinle birlikte sigarayı bırakmasını isteyin.
- Ailenize ve arkadaşlarınza
sigarayı bırakacağınızı ve bunun tarihini söyleyin. Bu, hem bırakmadan
önce. hem de sonra önemli bir destek kaynağı olabilir
Bırakma Yolları:
- Marka değiştirin, tadını kötü
bulduğunuz bir markaya geçin.
- Hedeflediğiniz bırakma gününden 2
hafta önce, katran ve nikotin içeriği düşük bir markaya geçin. Bu,
sigara içme davranışınızı değiştirmenize yardımcı olacakür. Ancak,
daha fazla sigara içmeyin, içinize daha sık ya da daha derin çekmeyin,
parmağınızla filtrenin deliklerin! kapatmayın. Bunların hepsi aldığınız
nikotin miktanni arttırır; oysa amaç vücudunuzu yavaş yavaş
nikotinsizliğe hazırlamaktır.
- Sigarayı Bırakmak İçin İpuçları
- Her bir sigaranın sadece yarısını
için.
- Her gün ilk sigaranızı yakmayı bir
saat geciktirin.
- Günün yalnızca tek ya da çift
saatlerinde içme kararı alın.
- Önceden, o gün kaç sigara
içeceğinize karar verin. Bu sayının üstündeki her sigara için
istediğiniz bir yere para bağışlayın.
- Yeme alışkanlığınızı, sigarayı
azaltmanıza yardımcı olacak şekilde değiştirin. Örneğin süt için (çoğu
kimse sütün sigarayla gitmediğin! düşünür).
- Yemeklerinizi, sizi sigaraya
yöneltmeyecek şeylerle bitirin.
- "Kafanızı toplamak" istediğinizde
sigara yerine bir bardak meyve suyu için.
- Unutmayın ki sigarayı azaltmak
bırakmanıza yardımcı olur, ama bunun yerini tutmaz. Günde yedi sigaraya
kadar indiyseniz bırakma tarihini belirleme ve ona bağlı kalma zamanı
gelmiş demektir.
- "Otomatik Olarak" Sigara içmeyin
- Gerçekten istediğiniz zaman için.
Sırf alışkanlıktan dolayı sigara yakmaya kalktığınızda, kendinizi
yakalayın.
- Kül tablalarınızı boşaltmayın. Bu,
her gün kaç sigara içtiğinizi size hatırlatacak, izmaritlerin görüntü
ve kokular. hoş olmayacaktır.
- içtiğiniz her bir sigaranın
farkına varın. Ters elinizi kullanarak, sigarayı farklı bir cebinize ya
da her zaman koyduğunuzdan başka yerlere koyarak otomatik olarak
siga-raya uzanma davranışınızı kırın.
- Gün boyu birçok kere, hiç
düşünmeden sigara içiyorsanız, her sefer bir sigara yakarken aynaya
bakmaya çalışın. Bunu istemediğinize karar verebilirsiniz.
Sigara İçmeyi Uygunsuz
Hale Getirin:
- Sigarayı kartonla almayı bırakın.
Bir paket bitmeden diğerini almayın.
- Evde ya da işte, yanınızda sigara
taşımayı bırakın. Sigaraya ulaşmanızı zorlaştırın.
Sigara İçmeyi Hoş Olmayan
Bir Hale Getirin:
- Sizin için özellikle zevk verici
olmayan şartlarda sigara için. Örneğin başkalarıyla birlikte içmekten
hoşlanıyorsanız bunu yalnız yapın. Sandalyenizi boş bir köşeye doğru
çevirin ve sadece içtiğiniz sigarayla onun olumsuz et-kilerine
konsantre olun.
- Bütün izmaritlerinizi büyük bir
cam kavanoz içinde toplayarak, sigaranın pisliğini hatırlamak için
saklayın.
Bırakmadan Hemen Önce:
- Sigarasız olma egzersizleri yapın.
- Bir daha asla sigara
içmeyeceğinizi 'düşünmeyin.' Her seferinde, o günü de sigarasız
geçirmeyi düşünerek bırakın.
- Kendinize bugün sigara
içmeyeceğinizi söyleyin ve içmeyin.
- Uzun süre kalan sigara kokusundan
kurtulmak için elbiselerinizi! temizleyin.
Bıraktığınız Gün:
- Bütün sigara ve kibritleri atın.
Çakmakları ve kül tablalarını saklayın.
- Diş hekimine gidip dişlerinizi!
temizleterek sigara lekelerinden kurtulun. Dişlerinizin bu şekilde ne
kadar güzel gözüktüğüne dikkat edin ve onları öyle tutmayı hedefleyin.
- Kendiniz ya da bir başkası için
almak istediğiniz şeylerin listesini yapın. Maliyetlerin! sigara paket
fiyatı üzerinden hesaplayın ve bu hediyeleri almak için parayı bir
kenara koyun.
- O büyük günde kendinizi çok meşgul
edin. Sinemaya, spor yapmaya gidin; uzun yürüyüşler yapın ya da
bisiklete binin.
- Ailenize ve arkadaşları niza o
günün sigarayı bırakma gününüz olduğunu hatırlatın.
- Onlardan ilk haftalarda
yaşayacağınız zorluklarda size yardımcı olmalarım rica edin.
- Kendinize bir mükafat ya da
kutlama niyetiyle özel bir şey verin.
Bıraktıktan Hemen Sonra:
- Evde, iş yerinde ve çevrenizde
temiz, taze, sigarasız bir ortam oluşturun. Kendiniz için çiçekler
alın.
- Sigarayı bıraktıktan sonraki ilk
birkaç gün kütüphane, müze, tiyatro, ibadethane gibi sigara içilmesine
izin verilmeyen yerlerde mümkün olduğunca çok vakit geçirin.
- Bol su ve meyve suyu için. (Ama
kafein içeren meşrubatta sakının)
- Alkol ve kahve gibi sigara ile
bağlantı kurduğunuz içeceklerden sakının
- Elinizde sigara bulunmasını
özlüyorsanız, anahtarlık, tespih, kalem gibi bir şeyle oynayın
Doç.Dr. ilhan Yargıç Psikiyatrist. Sigara ve Sigarayı Bırakma Yöntemleri
Psikiyatri penceresi
Editör Dr. Mustafa Güveli 2003 /Sayfa:239-250
Devam: Akciğer Kanseri
Geri: Sigara
|
|
|